Rycerz Chrystusowy to krzyżowiec, który prowadzi podwójną walkę: z ciałem i krwią oraz mocami piekielnymi [...]. Idzie śmiało naprzód, czujnie spoglądając na prawo i lewo. Swoją pierś przyoblekł w kolczugę, a duszę okrył pancerzem wiary. Z tą podwójną zbroją nie obawia się już ani człowieka, ani szatana. Idźcie zatem, rycerze, śmiało naprzód, idźcie z sercem nieustraszonym przepędzić wszystkich wrogów Krzyża Chrystusowego! A tę pewność miejcie, że ani śmierć, ani życie nie odłączą was od chrystusowej miłości. [...]. Jakze chwalebny jest powrót rycerza po zwycięskim boju! A jak błogosławiona jego męczeńska śmierć w walce. (Bernard z Clairvoux)

Templariusze- Ubodzy Rycerze Chrystusa - Bracia Strażnicy Świątyni - to zakon rycerski utworzony w 1118 roku w Ziemi Świętej przez Hugona de Paynes do obrony pielgrzymów przed Saracenami i zwykłymi rabusiami oraz ochrony dróg prowadzących do Miejsc Świętych. Od króla jerozolimskiego Baldwina II otrzymali rezydencję w pobliżu dawnej Świątyni Salomona. Odtąd właśnie nazywani są Rycerzami Świątyni (łac. templum), czyli po prostu templariuszami. Przyjęli opracowaną przez sławnego Bernarda de Clairvaux regułę podobnie jak cysterska opartą na regule Benedykta z Nursji a dostosowaną do zadań zakonu rycerskiego.

Zakon templariuszy został założony w 1119 roku w Jerozolimie przez francuskich rycerzy na czele z Hugonem de Payns i Gotfrydem de Saint - Omer. Celem działalności tego zgromadzenia było utrzymywanie bezpieczeństwa na drogach i obrona miejsc związanych z życiem i działalnością Chrystusa. Według relacji Jakuba de Vitry bracia zachowywali ubóstwo, czystość i posłuszeństwo wedle reguły kanoników regularnych. Początkowo, przez dziewięć lat, dziewięciu braci - rycerzy służyło w świeckich okryciach, korzystając ze szczodrości wiernych. Idee reprezentowane przez templariuszy znalazły uznanie patriarchy jerozolimskiego i króla Baldwina II, który umieścił ich w Pałacu Salomona i oddał do dyspozycji Świątynię Pańską w dzielnicy Templum, która do utraty Jerozolimy w 1187 roku pozostawała domem macierzystym zakonu.

Charakter zgromadzenia i kierunki działalności znalazły wielkiego protektora w osobie Bernarda de Clairvaux. Dzięki jego poparciu działalność templariuszy została ostatecznie usankcjonowana na synodzie w Troyes w 1128 roku, gdzie zatwierdzono także regułę opartą na ślubach ubóstwa, czystości i posłuszeństwa oraz czterech kolejnych związanych ze statusem mnicha - żołnierza. Rycerze mieli prawo doszeno nia białego płaszcza z łacińskim, czerwonym krzyżem, a ich sztandar bojowy nazywany gonfanon baucent był dwukolorowy, biało - czarny. Reguła zakładała istnienie kilku grup braci, co odpowiadało ówcześnie obowiązującej hierarchii społecznej. Pełnoprawnymi członkami zakonu mogli zostać jedynie rycerze, inni - mieszczanie lub osoby pochodzące z ludu zasilali organizację jako kapelani, giermkowie i bracia służebni. Życie zakonne sankcjonowała REGUŁA, funkcjonująca pierwotnie w wersji łacińskiej, a następnie również we francuskiej, Statuty zakonne (Statuts), Odejścia z zakonu (Retraits) i Uwagi (Egards).

Bracia przyjęli nazwę Rycerzy Świątyni. Zakon został wyłączony spod jurysdykcji biskupiej i był bezpośrednio podporządkowany papieżowi. Najwyższą władzą w zgromadzeniu była kapituła generalna składająca się z przedstawicieli wszystkich grup zakonnych. Zbierała się ona pod przewodnictwem wielkiego mistrza, decydowała o najważniejszych sprawach zakonu i wybierała ze swego grona urzędników zakonnych. W przerwach między posiedzeniami kapituły, rządy sprawował wielki mistrz wraz z dwoma komandorami oraz innymi wyspecjonalizowanymi funkcjonariuszami: marszałkiem, senaszalem i skarbnikiem. Członkowie zgromadzenia dzielili się na cztery grupy: braci rycerzy (fratres milites), braci służebnych - giermków (fratres servientes armigerii), kapelanów (fratres capellani) włączonych do zakonu po 1163 roku oraz służby i rzemieślników (servientes famuli et offici). Ludźmi zależnymi od zakonu byli zarządcy dóbr ziemskich i dzierżawcy, ludność poddańcza i niewolnicy, którzy uprawiali ziemie templariuszy.



Wkrótce po synodzie w Troyes, dzięki umiejętnie prowadzonej akcji propagandowej, templariusze uzyskali na terenie Ziemi Świętej i Europy szereg nadań. Administracyjnie zakon był podzielony na prowincje. Na Bliskim Wschodzie były to prowincje: jerozolimska, antiocheńska, trypolitańska; w Europie: francuska, hiszpańska, portugalska, włoska, angielska, szkocka, irlandzka, niemiecka i węgierska, przy czym odrębność tej ostatniej poddawana jest w wątpliwość. Na czele każdej prowincji stały kapituły i mistrzowie prowincjonalni. W obrębie prowincji znajdowały się specjalne jednostki administracyjne nazywane preceptoratami, na który przewodzili funkcjonariusze określani preceptorami. Najmniejszymi jednostkami administracyjnymi były komandorie, znajdujące się pod zarządem komandorów mających do dyspozycji kilku braci - rycerzy, kapelana, a także giermków i służebnych.

Utrzymywanie Ziemi Świetej bez zakonów rycerskich i ich warowni byłoby niemożliwe. wymagało to jednak nieustannie olbrzymich nakładów. Podobnie wyglądała sytuacja na Półwyspie Iberyjskim. Miał w tym pomóc system komandorii wewnątrz Europy (również w Polsce).

Templariusze czerpali dochody z uprawy gruntów rolnych i hodowli zwierząt. Posiadali patronaty nad kościołami, pobierali opłaty celne, zbierali datki przeznaczone na wyprawy krzyżowe. Zajmowali się na dużą skalę handlem i operacjami finansowymi. Związane z tym przekonanie o bogactwie zakonu stało się przyczyną jego zguby. W 1307 roku król Francji Filip Piękny, licząc na przejęcie legendarnych skarbów, rozkazał aresztować wszystkich templariuszy na terenie Francji. W 1312 roku papież Klemens V rozwiązał zakon. 18 marca 1314 roku spłonął na stosie ostatni mistrz - Jakub de Molay

(Tekst: Błażej Skaziński i Maciej Sałański)